Οποιαδήποτε προσπάθεια να καταγραφεί η ιστορία του ελληνικού κρασιού, παρότι αποτελεί ένα συναρπαστικό ταξίδι στο χρόνο, είναι ένα εξαιρετικά πολυσύνθετο και περίπλοκο εγχείρημα, σαν να επρόκειτο για την καταγραφή της ίδιας της ελληνικής ιστορίας!
Η αναφορά και μόνο στα βασικά σημεία της ιστορίας του ελληνικού κρασιού απαιτεί πολύχρονη διεπιστημονική μελέτη. Προϋποθέτει δε τη συγγραφή δεκάδων τόμων, έτσι ώστε να καλυφθούν οι αναρίθμητες πηγές, τα αρχαιολογικά ευρήματα, οι ιστορικές αναφορές, οι επιστημονικές έρευνες, οι μελέτες και οι δημοσιεύσεις για την αμπελοκαλλιέργεια, την οινοποίηση, τα κρασιά, καθώς και η διαχρονική αξία και η σημασία που έχουν για την Ελλάδα και τους ανθρώπους της.
Ωστόσο, κάθε πραγματικός οινόφιλος έχει πολλά να κερδίσει, έστω και από μια συνοπτική περιγραφή τηςιστορίας του ελληνικού κρασιού, αφού θα τον μυήσει στην εξερεύνηση ενός «μαγικού» οινικού γίγνεσθαι. Παρότι, μάλιστα, πρόκειται για το αρχαιότερο του «παλιού κόσμου» του κρασιού, προκαλεί για μια βιωματική ανακάλυψη και εξερεύνηση, προτείνοντας κάτι πιο νέο, ακόμα και από τα κρασιά του «Νέου Κόσμου»: τα νέα κρασιά της Ελλάδας.
Καθ’ όλη τη μακρά ιστορία του ελληνικού κρασιού, η σχέση αμπελιού-οίνου είναι άρρηκτα δεμένη με όλους τους κατοίκους της Ελλάδας, απ’ άκρη σ’ άκρη. Έτσι, οποιαδήποτε αναφορά στην ιστορία του ελληνικού κρασιού περιέχει αναπόφευκτα, στοιχεία που αφορούν τον πολιτισμό, την οικονομία, τη θρησκεία, την κοινωνική ζωή, την καθημερινότητα, αλλά και τους τόπους όπου αναπτύχθηκε η αμπελοκαλλιέργεια, η οινοπαραγωγή και η κατανάλωση κρασιού.
Η ιστορία του ελληνικού κρασιού καλύπτει μία εξαιρετικά μεγάλη χρονική περίοδο, τη μεγαλύτερη παγκοσμίως, όσον αφορά τη συνεχόμενη καλλιέργεια της αμπέλου και τη διαχρονική παραγωγή οίνων. Η απαρχή της αμπελοκαλλιέργειας στον ελλαδικό χώρο ξεπερνά τους ιστορικούς χρόνους και χάνεται στα βάθη των αιώνων. Από τότε, το αμπέλι και το κρασί συνοδεύουν την Ελλάδα και τους κατοίκους της μέχρι τις μέρες μας, χωρίς διακοπή! Άλλες φορές δοξάζονται και άλλες μένουν στη σκιά των γεγονότων, της πολύπαθης γης που τα γέννησε. Σε κάθε περίπτωση, η βουτιά βαθιά στο χρόνο καταδεικνύει, αν μη τι άλλο, το βαθμό ωριμότητας των ελληνικών αμπελοτοπίων και των παραγωγών τους, για τη δημιουργία των νέων κρασιών της Ελλάδας.
-
- Στους Προϊστορικούς χρόνους
Η οινοφόρος άμπελος είναι αυτοφυές φυτό στην Ελλάδα και ίχνη του έχουν βρεθεί ακόμα και πριν από την περίοδο των παγετώνων. Η καλλιέργεια του αμπελιού και η παραγωγή κρασιού στην Ελλάδα αποτελούν αρχέγονες ανθρώπινες δραστηριότητες και θεωρούνται δεδομένες στους Προϊστορικούς χρόνους (4500 – 1050 π.Χ.).
-
- Στους Πρώιμους ιστορικούς χρόνους
Μετά από μια περίοδο παρακμής (τα λεγόμενα «σκοτεινά χρόνια»), στους Πρώιμους ιστορικούς χρόνους (1050 – 700 π.Χ.) και πιο συγκεκριμένα από το 1000 π.Χ., αρχίζει η γεωμετρική περίοδος, με τις μετακινήσεις ελληνικών φύλων προς το Αιγαίο και τη Μικρά Ασία.
-
- Στην Αρχαϊκή περίοδο
Η καλλιέργεια του αμπελιού στην Αρχαϊκή περίοδο και πιο συγκεκριμένα κατά τον 7ο αι. π.Χ., έχει διαδοθεί πλέον σε όλο τον ελλαδικό χώρο, αφού το κλίμα και το έδαφός τους προσφέρονται για αμπελοκαλλιέργεια.
-
- Στην Κλασική περίοδο
Στην Κλασική περίοδο (480 – 323 π.Χ.) συμπεριλαμβάνεται ο περίφημος Χρυσός αιώνας της Αθήνας (5ος π.Χ.), που ανάμεσα σε άλλα έχει ταυτιστεί με την τελειότητα και τη διαχρονικότητα, τη γέννηση της δημοκρατίας και της φιλοσοφίας, τη δημιουργία του Παρθενώνα, τον «πατέρα της ιατρικής» Ιπποκράτη κ.λπ. Είναι η εποχή των μεγάλων κλασικών συγγραφέων, των τραγωδών και των φιλοσόφων, που υμνούν τον ελληνικό οίνο στα έργα και στη ζωή τους. Η εποχή των διάσημων οίνων της αρχαιότητας και ίσως της μεγαλύτερης άνθησης που γνώρισε ποτέ το διεθνές εμπόριο του κρασιού, τηρουμένων των αναλογιών (συχνά με πληρωμές με «οινικά» νομίσματα), όταν επίσης καθιερώνονται εξελιγμένα για την εποχή τους αμπελουργικά και οινοποιητικά μέσα και τεχνικές.
-
- Στους Ελληνιστικούς χρόνους
Το τέλος της Κλασικής περιόδου, και ενδοξότερης εποχής για την Ελλάδα και για το κρασί της, επέρχεται με το θάνατο του Μεγάλου Αλεξάνδρου, ο οποίος ήταν ένας από τους μεγαλύτερους στρατιωτικούς ηγέτες της παγκόσμιας ιστορίας, που επέκτεινε τον ελληνικό πολιτισμό έως την Αίγυπτο και την Ινδία, εφαρμόζοντας και έναν παράπλευρο αμπελοοινικό αποικισμό.
-
- Στη Ρωμαϊκή περίοδο
Από τα μέσα του 2ου αι. π.Χ., στη Ρωμαϊκή περίοδο (146 – 324 μ. Χ.), όλος ο ελλαδικός χώρος ελέγχεται από τους Ρωμαίους, οι οποίοι υιοθετούν πολλά ελληνικά στοιχεία, που θα διαμορφώσουν τον «ελληνορωμαϊκό» πολιτισμό. Ανάμεσά τους και οι ρίζες των ρωμαϊκών οίνων, δηλαδή πολλές αμπελουργικές και οινοποιητικές τεχνικές, κάποιες ήδη γνωστές στους Ρωμαίους από τις ελληνικές αποικίες στη Σικελία και στη Νότια Ιταλία.
-
- Στο Βυζάντιο
Στις αρχές του 4ου αι. η πρωτεύουσα της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας μεταφέρεται στο Βυζάντιο (324 - 1453) και μετονομάζεται σε Κωνσταντινούπολη, από τον ιδρυτή της Κωνσταντίνο. Ο χριστιανισμός διαδίδεται επίσημα ευρέως (δύο αιώνες περίπου πριν την άλωση της Πόλης, ο Αγ. Τρύφωνας γίνεται ο προστάτης των αμπελουργών).
-
- Στην Ενετοκρατία
Από τις σταυροφορίες ακόμα, αλλά και μετά από την άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Τούρκους, το 1453, οι Ευρωπαίοι (Φράγκοι, Βενετοί, Γενουάτες) είχαν συνεχή παρουσία στον ελλαδικό χώρο, κυρίως στο νότο και στα νησιά, σε συνεχείς αναμετρήσεις με το στόλο της οθωμανικής αυτοκρατορίας.
-
- Στην Τουρκοκρατία
Στην Τουρκοκρατία (1453 – 1821), οι Οθωμανοί Τούρκοι, κυρίως λόγω της θρησκείας τους και σε αντίθεση με άλλους κατακτητές, δεν αξιοποίησαν τον πλούτο του ελληνικού αμπελώνα. Στην καλύτερη περίπτωση, μετά την άλωση της Πόλης, άφησαν τους κατοίκους των αμπελουργικών περιοχών να παράγουν το κρασί τους, όπως έκαναν χιλιάδες χρόνια πριν οι πρόγονοί τους, παρέχοντας ακόμα και προνόμια αυτοδιοίκησης (οινεμπόριο στα νησιά) ή αυτονομίας (συνθήκη Ταμασίου).
-
- Στα πρώτα χρόνια της ανεξαρτησίας
Η ελληνική επανάσταση του 1821, σε κλίμα ασφυξίας στο εσωτερικό και φιλελληνισμού, νεοελληνικού διαφωτισμού και πολιτικής στήριξης από το εξωτερικό, στάθηκε αναπόφευκτα, καταστροφική για τον ελληνικό αμπελώνα. Οι μεν πρώην εξουσιαστές κατέστρεφαν τον πλούτο του εχθρού, ενώ οι εξεγερμένοι παρατούσαν κλαδέματα, τρύγους και οινοποιήσεις και έπαιρναν τα όπλα. Στα πρώτα χρόνια της ανεξαρτησίας, από τη σύσταση δηλαδή του ελληνικού κράτους ως ανεξάρτητου, άρχισαν οι πρώτες προσπάθειες της αμπελοκαλλιέργειας και της οινοπαραγωγής και εμφανίστηκαν οι πρώτοι έλληνες οινολόγοι. Ουσιαστικά όμως απέτυχαν, αφού για έναν ακόμα αιώνα οι Έλληνες προσπαθούσαν να απελευθερώσουν τον τόπο τους. Ακόμα και τότε όμως, το οινεμπόριο και οι εξαγωγές κρασιού Σαντορίνης συνεχίστηκαν.
-
- Στη Σύγχρονη περίοδο
Το τέλος των εποχών των δεινών εισήγαγε μία κατεστραμμένη Ελλάδα στη Σύγχρονη περίοδο (1945 – 1975) με αντίτιμο τα σημερινά της σύνορα. Μία χώρα που έμεινε να παρακολουθεί τις παγκόσμιες οινικές εξελίξεις από το περιθώριο. Η ρετσίνα, σαν ιδιαίτερο κρασί, η Μαυροδάφνη Πατρών και τα κρασιά με τη γεωγραφική ένδειξη Σάμος, ήταν τα βασικά εμφιαλωμένα κρασιά που εξάγονταν. Από την άλλη μεριά, μεγάλες ποσότητες, υψηλόβαθμων κυρίως και βαθύχρωμων κρασιών, κατευθύνονταν χύμα για αναμείξεις και ενισχύσεις ευρωπαϊκών. Το ευχάριστο ήταν ότι τα περισσότερα νησιά έμειναν ανέπαφα από τη φυλλοξήρα, διασώζοντας εκατοντάδες γηγενείς ποικιλίες αμπέλου, ενώ σταδιακά, στον αμπελώνα των ηπειρωτικών περιοχών της Ελλάδας εισήχθησαν αντιφυλλοξηρικά υποκείμενα.
-
- Σύγχρονη ελληνική οινική αναγέννηση
Αυτό που πολλοί αποκαλούν σύγχρονη ελληνική οινική αναγέννηση συντελέστηκε στις τελευταίες δεκαετίες του 20ου αι., και σημαδεύτηκε από διάφορα γεγονότα, σχετικά τόσο με την αμπελουργία, όσο και με την οινοποίηση. Στην ελληνική αγορά, εκτός των μεγάλων οινοποιητικών εταιρειών, δημιουργούνται σταδιακά μικρές και μεσαίες, καθετοποιημένες αμπελουργικές εκμεταλλεύσεις, που παράγουν κρασιά περιορισμένης παραγωγής, χρησιμοποιώντας τόσο ελληνικές όσο και διεθνείς ποικιλίες αμπέλου.
-
- «Στην υγειά μας!»
Σήμερα, οι οινόφιλοι όλου του κόσμου μπορούν να απολαμβάνουν τα εξαιρετικά, σύγχρονα ελληνικά κρασιά, από ποικιλίες και αμπελώνες που για χιλιάδες χρόνια παρήγαγαν τα διασημότερα κρασιά της εποχής τους, αλλά και της παγκόσμιας ιστορίας του κρασιού. Αυτά, άλλωστε, τα σύγχρονα κρασιά της Ελλάδας, κουβαλούν την ιστορία του ελληνικού κρασιού και αποτελούν το καλύτερο όχημα για ένα ταξίδι σε αυτήν.
-
- 1999: Διεθνής Διαγωνισμός Οίνου Θεσσαλονίκης
Ο Διεθνής Διαγωνισμός Οίνου Θεσσαλονίκης είναι ο επίσημος σύγχρονος διαγωνισμός κρασιού της Ελλάδας. Διοργανώνεται από το 1999, από την «Ένωση Οινοπαραγωγών του Αμπελώνα της Βορείου Ελλάδος», η οποία από το 2010 ονομάζεται «Οίνοι Βορείου Ελλάδος». Ο διαγωνισμός αυτός διεξάγεται υπό την αιγίδα και τη συνεργασία όλων των ελληνικών φορέων του κλάδου, με τις προδιαγραφές του Διεθνούς Γραφείου […]
-
- 1997: Πανελλήνια Ένωση Οινοχόων
Το 1997 ιδρύεται η Πανελλήνια Ένωση των Οινοχόων(ΠΕΝΟ), με σκοπό την αναβάθμιση του ρόλου του κρασιού σε όλους τους χώρους που αυτό κινείται και καταναλώνεται. Διάφοροι ήταν οι σημαντικοί σταθμοί, της έως τώρα πορείας της, όπως οι δύο φορές που διοργάνωσε στην Ελλάδα το διαγωνισμό για τον καλύτερο οινοχόο του κόσμου.
-
- 1994: Οινόραμα και Διονύσια
Οι εκθέσεις Οινόραμα και Διονύσια είναι οι δύο μεγαλύτερες και σημαντικότερες εκθέσεις κρασιού της Ελλάδας. Το Οινόραμα πραγματοποιήθηκε για πρώτη φορά το 1994 και τα Διονύσια το 2000. Διοργανώνονται στην Αθήνα, εναλλάξ, Φεβρουάριο ή Μάρτιο, τις μονές χρονιές τα Διονύσια και τις ζυγές το Οινόραμα, από την εταιρεία οινικής επικοινωνίας Vinetum. Το Οινόραμα είναι η μοναδική επαγγελματική […]
-
- 1971: Ονομασίες προέλευσης ελληνικών οίνων
Το 1971 ξεκινά η νομοθετική κατοχύρωση των σύγχρονων ονομασιών προέλευσης ελληνικών οίνων. Έτσι, καθιερώνονται οι πρώτες σύγχρονες ελληνικές ονομασίες προέλευσης ελληνικών οίνων, ενώ λίγα χρόνια μετά, θα ακολουθήσουν και άλλες, καθώς και η αναγνώριση των Τοπικών Οίνων. Από τα τέλη της πρώτης δεκαετίας του 21ου αι., η Ελλάδα εναρμονίζεται με τη νέα νομοθεσία περί κατηγοριών οίνων της Ευρωπαϊκής […]
-
- 1952: Ινστιτούτο Οίνου
Το 1952 λειτουργεί το Ινστιτούτο Οίνου, που είχε συσταθεί το 1937 και για τα επόμενα 50 χρόνια αποτέλεσε (και αποτελεί) επιστημονικό και ερευνητικό κέντρο για το ελληνικό κρασί, σε συνδυασμό με το Ινστιτούτο Αμπέλου. Υπό τη διεύθυνση και την καθοδήγηση της Σταυρούλας Κουράκου-Δραγώνα, η οποία διετέλεσε πρόεδρος του Διεθνούς Οργανισμού Αμπέλου και Οίνου (OIV), μελετήθηκαν τα […]
-
- 1949: Ίδρυση φορέων ελληνικού κρασιού
Η ίδρυση φορέων ελληνικού κρασιού ξεκινά στη δύση του πρώτου μισού του προηγούμενου αιώνα. Το 1949 ιδρύεται ο Σύνδεσμος Βιομηχανιών Οίνων & Ποτών (ΣΕΒΟΠ), που το 1995, λόγω της δυναμικής των προϊόντων που τον αφορούσαν διαχωρίζεται σε Σύνδεσμο Ελληνικών Αποσταγμάτων & Οινοπνευματωδών Ποτών (ΣΕΑΟΠ) και Σύνδεσμο Ελληνικού Οίνου (ΣΕΟ). Ο ΣΕΟ, μαζί με την Κεντρική Κλαδική Συνεταιριστική […]
-
- 1898: Η φυλλοξήρα στην Ελλάδα
Η φυλλοξήρα είναι έντομο, που τρώει τις ρίζες του αμπελιού, ξεραίνοντας τα φύλλα. Ήρθε στα τέλη του 19ο αι. από την Αμερική και κατέστρεψε σχεδόν όλο τον ευρωπαϊκό αμπελώνα. Από εκεί ήρθε και η αντιμετώπισή της, τα ανθεκτικά στο έντομο αμερικανικά υποκείμενα (υποκείμενο: το μέρος του κλήματος μέσα στη γη, το οποίο εμβολιάζεται με την επιθυμητή […]
-
- 1879: Σταφιδική κρίση
Από το 1879 μεγάλες εξαγωγές σταφίδας γίνονται προς τη Γαλλία, λόγω της φυλλοξήρας, που έχει πλήξει το γαλλικό αμπελώνα. Η ζήτηση είναι τεράστια, με σκοπό την παραγωγή σταφιδίτη οίνου, αλλά σε λίγα χρόνια θα σταματήσει, προκαλώντας τη σταφιδική κρίση (1893), που θα οδηγήσει όχι μόνο σε οικονομική καταστροφή, αλλά και σε κοινωνικές εκρήξεις, κυρίως σε Δυτική Ελλάδα […]
-
- 1858: Αρχές της σύγχρονης ελληνικής οινοποιίας
Οι αρχές της σύγχρονης ελληνικής οινοποιίαςτοποθετούνται στα 1855, όταν δημιουργείται από το κράτος ένα πρότυπο οινοποιείο στην Αθήνα. Το 1858 οι εξαγωγικοί οίκοι σταφίδας δημιουργούν τις πρώτες ελληνικές οινοβιομηχανίες, στις σταφιδοκρατούμενες περιοχές Πάτρας και Κεφαλλονιάς. Τη δεκαετία του 1870 εμφανίζονται κτηματίες-οινοποιοί στην Αττική (Κηφισιά), ενώ ιδρύονται μεγάλες οινοβιομηχανίες σε Πάτρα (Αχάια Κλάους, Άμβουργερ), Κεφαλλονιά (Τουλ) και […]
-
- 1841: Οι εξαγωγές κρασιού Σαντορίνης
Το 19ο αι., πριν καν από την ουσιαστική αρχή της σύγχρονης ελληνικής οινοποιίας, με τη δημιουργία των πρώτων μεγάλων οινοποιείων της Ελλάδας, ο μεγαλύτερος, αν όχι ο αποκλειστικός εξαγωγέας κρασιών της χώρας είναι η Σαντορίνη και λιγότερο η Σάμος. Η Σαντορίνη, με πολλά ελληνικά πλοία υπό ρωσική σημαία, στέλνει τα κρασιά της κυρίως στη Ρωσία. Ωστόσο, οι […]
-
- 1836: Οι πρώτοι έλληνες οινολόγοι
Το 1836 εκδίδεται το πρώτο εγχειρίδιο οινοποιίας, από τον πρώτο έλληνα γεωπόνο (Γρ. Παλαιολόγο). Την επόμενη χρονιά, ο Στ. Βαλέζης εστάλη στη Γαλλία υπότροφος, για σπουδές οινοποιίας και έγινε ο πρώτος έλληνας οινολόγος. Το 1855 ακολουθούν τρεις ακόμα υπότροφοι (Νικολαΐδης, Μικρούλης, Γεωργιάδης), στο πλαίσιο σχεδίου ανάπτυξης οινοποιίας. Μετά τους πρώτους έλληνες οινολόγους, νέοι απόφοιτοι ξένων και […]
-
- 18ος αιώνας: Περιηγητές
Στις πρώτες δεκαετίες του 18ου αι. (αλλά ήδη από το 16οκαι μέχρι και το 19ο αι.), πολλοί περιηγητές, κυρίως Γάλλοι και Άγγλοι, που βρίσκονται στην Ελλάδα, έρχονται σε επαφή με τον αμπελώνα της χώρας και μεταφέρουν στις πατρίδες τους τα σχόλιά τους για τα ελληνικά κρασιά, που αποτελούν ιστορικά τεκμήρια.
-
- 1629: Απαγόρευση οινοποσίας
Το 1629 ο Σουλτάνος Μουράτ Δ΄ διατάσσει απαγόρευση οινοποσίας στις ταβέρνες, συμπεριλαμβάνοντας το κρασί στις απαγορευμένες και υπό δίωξη ουσίες, με ποινή την κατεδάφιση των ταβερνών, όπου γινόταν παράνομη διακίνηση κρασιών. Οι αντιδράσεις (και Τούρκων), αλλά βασικά η απώλεια φόρων αχρηστεύουν στην πράξη το διάταγμα.
-
- 1580: Οινεμπόριο στα νησιά
Το 1580 ο Σουλτάνος Μουράτ Γ΄ δίνει προνόμια στα νησιά και επιτρέπει την αυτοδιοίκησή τους. Οι κάτοικοι των νησιών του Αιγαίου πελάγους θα αναπτύξουν την οινοπαραγωγή και το οινεμπόριο στα νησιά θα ανθήσει ξανά, με πιο έντονους μάλιστα, ρυθμούς.
-
- 1525: Απαρχές της απόσταξης
Το 1525 οι κάτοικοι των δύσβατων Θεσσαλικών Αγράφων αποκτούν αυτονομία (συνθήκη Ταμασίου). Ο συνδυασμός του πρώτου «ελεύθερου» ελληνικού αμπελώνα, η αδυναμία διάθεσης του κρασιού του και η γνώση της χαλκουργίας, δημιουργούν τις προϋποθέσεις για τις απαρχές της απόσταξης, από τους μετανάστες Αγραφιώτες της Θεσσαλονίκης, στην Κωνσταντινούπολη και στο Άγιο όρος.
-
- 1453: Το κρασί μετά την άλωση της Πόλης
Το 1453 οι Τούρκοι καταλαμβάνουν την Κωνσταντινούπολη και σε λίγο όλη την Ελλάδα. Το κρασί μετά την άλωση της Πόλης λειτουργεί υποτονικά. Πολλοί αμπελώνες παρακμάζουν, άλλοι συντηρούνται για φορολογικούς λόγους, ενώ μόνο στα μοναστήρια γίνεται οργανωμένη αμπελοκαλλιέργεια. Αμπελουργικές περιοχές που αναφέρονται πλην των γνωστών νησιών του Αιγαίου είναι η Εύβοια, η Λοκρίδα, τα Μέγαρα κ.ά.
-
- 1685: Βενετοί και πελοποννησιακό κρασί
Από το 1685 και για 30 χρόνια, η Πελοπόννησος βρέθηκε υπό βενετική κυριαρχία, οπότε έγιναν προσπάθειες για την ανασυγκρότησή της. Μοιράστηκαν δημόσιες εκτάσεις μεταξύ των οποίων και αμπελώνες και εισπράχθηκαν φόροι. Βενετοί και πελοποννησιακό κρασίαλληλοωφελήθηκαν, αλλά η κατάληψη της Πελοποννήσου από τους Τούρκους, το 1715, θα σημάνει το τέλος της Ενετοκρατίας στο Αιγαίο και την ανατολή […]
-
- 1657: Σαντορινιά κρασιά στο Παρίσι
Στα χρόνια της Ενετοκρατίας στο Αιγαίο πέλαγος, η Σαντορίνη συγκαταλέγεται στους παραγωγούς μεγάλων κρασιών της εποχής, κυρίως με το βινσάντο. Στο νησί ξεκινάει επίσης μια πολύ μεγάλη παράδοση στην κατασκευή βαρελιών. Πολλοί ξένοι περιηγητές ανακαλύπτουν τον αμπελώνα της Σαντορίνης και τα κρασιά του, μεταφέροντας τις εμπειρίες τους στα κείμενά τους. Αρκετά από αυτά εκδίδονται στην […]
-
- 1601: Το ποίημα των σταφυλιών
Μέσα σε λίγους στίχους, ανώνυμος ποιητής της Ζακύνθου απαριθμεί δεκάδες γηγενείς ποικιλίες αμπέλου σε ένα ποίημα, το ποίημα των σταφυλιών (1601). Στους δύο αιώνες που ακολούθησαν, πολλοί ύμνησαν τον ελληνικό αμπελώνα, ανάμεσά τους κρητικοί λογοτέχνες, Φαναριώτες διανοούμενοι, ποιητές της διασποράς, ενώ ο εθνικός ποιητής της Ελλάδας, Διονύσιος Σολωμός, πριν γράψει τον ελληνικό εθνικό ύμνο αναζητεί στην Ιταλία […]
-
- 1200: Μαλβαζίας οίνος
Ο Μαλβαζίας οίνος για περισσότερο από μισή χιλιετία (1200-1800 περίπου) ήταν ο διασημότερος οίνος της εποχής του. Πήρε το όνομά του από τη Μονεμβασιά (Μαλβάζια), λιμάνι της νοτιοανατολικής Πελοποννήσου. Ανάλογα με την περίοδο, δεν παραγόταν μόνο εκεί, αλλά και στην Κρήτη και στις Κυκλάδες, όπως στην Πάρο και τη Σαντορίνη. Ήταν ένα γλυκό λιαστό κρασί, από διάφορες […]
-
- 1400: Θαλάσσιοι οινικοί δρόμοι
Από το 1400 περίπου, δύο είναι οι θαλάσσιοι οινικοί δρόμοι για το εμπόριο ελληνικού κρασιού. Ο ένας από Κρήτη, Ρόδο, Πελοπόννησο, Ιωνία, Κύπρο, κατευθύνεται προς τη δυτική Ευρώπη και ο άλλος, μέσω Κρήτης, Πελοποννήσου, Μακεδονίας και Θράκης κατευθύνεται προς την Κωνσταντινούπολη και τον Εύξεινο Πόντο. Ο μαλβαζίας οίνος κυριαρχεί στις αγορές, ενώ Γένοβα και η Βενετία εποφθαλμιούν […]
-
- 1300: Η επάνοδος των ελληνικών κρασιών
Με τη σταδιακή κατάληψη της φημισμένης για τους αμπελώνες της Βιθυνίας από τους Τούρκους, τα κρασιά της Ελλάδας έρχονται και πάλι στο προσκήνιο, αφού η Βιθυνία, που προμήθευε με εκλεκτό κρασί το Βυζάντιο, πέρασε στα χέρια μουσουλμάνων. Έτσι, η επάνοδος των ελληνικών κρασιών (περί το 1300) ξαναφέρνει στο προσκήνιο τη Θράκη, τη Χαλκιδική, την Εύβοια, την Πελοπόννησο […]
-
- 1204: Άγ. Τρύφωνας: προστάτης των αμπελουργών
Οι Λατίνοι σταυροφόροι θα μείνουν στην Κωνσταντινούπολη από το 1204, όταν την κατέλαβαν, έως το 1261. Η έδρα της αυτοκρατορίας μεταφέρεται στη Νίκαια της Βιθυνίας. Εδώ αναφέρεται για πρώτη φορά ο Μονεμβάσιος οίνος, ο κατοπινός Μαλβαζίας, από τον περιηγητή Νικόλαο Μεσαρίτη, που τον συνάντησε στα ταξίδια του. Εδώ επίσης, το 1258, τελειώνει η ανακατασκευή του […]
-
- 972: Οινεμπόριο στο Άγιο όρος
Η ίδρυση των μονών του Αγίου όρους έχει ως αποτέλεσμα τη συστηματική καλλιέργεια των αμπελιών και την οινοπαραγωγή μεγάλης κλίμακας. Σε ειδικό κείμενο, που αποτελεί το πρώτο «τυπικό» για το οινεμπόριο στο Άγιο όρος (972), καθορίζεται η διαδικασία εμπορίας του οίνου μέσα στα όρια του Άθω. Σύντομα όμως, αρχίζει το εμπόριο μοναστηριακών κρασιών και εκτός Αγίου όρους. […]
-
- 565: Το βυζαντινό κρασί
Στα μέσα του 6ου αι., όταν ο Ιουστίνος Β΄ διαδέχεται τον αυτοκράτορα Ιουστινιανό (565), ο Χριστιανισμός έχει κυριαρχήσει ολοκληρωτικά της διονυσιακής λατρείας και το βυζαντινό κρασί βρίσκεται στο απόγειό του. Οι οίνοι, που αποκαλούνται πλέον «κρασιά», καταφθάνουν στην Κωνσταντινούπολη, κυρίως από την Πελοπόννησο, τη Ρόδο, τη Χίο και τη Λέσβο. Ο Κασσιανός Βάσσος, στο έργο […]
-
- 200: Ο Αθήναιος και οι Δειπνοσοφιστές
Ο Αθήναιος και οι Δειπνοσοφιστές, αυτό το έργο (που γράφτηκε περίπου το 200) και δυστυχώς δεν σώζεται ολόκληρο, αποτελούν πολύτιμο οδηγό, τόσο για τη γαστρονομία των αρχαίων, όσο και για τους ελληνικούς οίνους. Οι Δειπνοσοφιστές μάλιστα, δεν αφορούν μόνο τους οίνους της εποχής τους, αλλά όλης της αρχαιότητας, καθώς αναφέρονται σε πολλά παλαιότερα συγγράμματα, που […]
-
- 125: Οι ρίζες των ρωμαϊκών οίνων
Η διονυσιακή λατρεία αποκτά ιδιαίτερη σημασία με το φιλέλληνα Ρωμαίο αυτοκράτορα Αδριανό, που συμμετέχει στα Διονύσια της Αθήνας, το 125 μ.Χ. Γενικότερα, οι Ρωμαίοι, γοητευμένοι από τον κλασικό ελληνικό πολιτισμό, υιοθέτησαν πολλά στοιχεία από αυτόν και τα παράλλαξαν κατά το δοκούν. Όσον αφορά το αμπέλι και το κρασί, υιοθετούν πολλές ελληνικές συνήθειες, καθώς και αμπελουργικές […]
-
- 67 π.Χ.: Το κρητικό κρασί κατακτά τη Ρώμη
Μισό περίπου αιώνα πριν από τη γέννηση του Χριστού (περί το 67 π.Χ.), η αμπελοκαλλιέργεια και η οινοπαραγωγή αναπτύσσονται ραγδαία στην Κρήτη, που ανήκει πια στη Ρωμαϊκή αυτοκρατορία, οπότε το κρητικό κρασί κατακτά τη Ρώμη. Άλλωστε, η Κρήτη βρίσκεται στο θαλάσσιο δρόμο μεταξύ Ρώμης, Αιγύπτου και Ανατολής. Αρχίζει έτσι η χρυσή εποχή της Κρήτης για την […]
-
- 146 π.Χ.: Οι Ρωμαίοι ελέγχουν το κρασί
Με τη ρωμαϊκή επικράτηση στην Ελλάδα, το εμπόριο του κρασιού, εκτός από το νότιο Αιγαίο, μεταφέρεται και στην ανατολική Μεσόγειο. Η Μακεδονία, η οποία είναι ήδη ρωμαϊκή επαρχία, εξακολουθεί να παράγει διάσημα κρασιά, όπως κάνουν και τα νησιά του βόρειου Αιγαίου, τα οποία όμως αρχίζουν να χάνουν σταδιακά την αίγλη τους. Η Κρήτη, με τη […]
-
- 257 π.Χ.: Αμπελοοινικός αποικισμός
Στη Φιλαδέλφεια της Αιγύπτου βρέθηκαν πάπυροι (περί το 257 π.Χ.), που επιβεβαιώνουν τη διακίνηση ελληνικών ποικιλιών αμπέλου σε διάφορα μέρη της Μεσογείου. Αυτός ο φυτικός αμπελοοινικός αποικισμός είχε ήδη ξεκινήσει πολλούς αιώνες πριν, με τη μεταφορά μοσχευμάτων στις ελληνικές αποικίες της Κάτω Ιταλίας, της Μασσαλίας και αλλού.
-
- 275 π.Χ.: «Οινικά» ψηφιδωτά – μακεδονικά συμπόσια
Στη Μακεδονία συνεχίζεται η μεγάλη παράδοση της παραγωγής αγγείων κρασιού με οινικά θέματα, ενώ νέο στοιχείο αποτελούν τα «οινικά» ψηφιδωτά, με αντιπροσωπευτικό δείγμα την παράσταση του Διονύσου με τον ιερό πάνθηρα (περί το 275 π.Χ.). Η διονυσιακή λατρεία εξακολουθεί, όπως και τα μακεδονικά συμπόσια, στα οποία καταναλώνονται κυρίως οίνοι της βόρειας Ελλάδας (Μενδαίος, Βίβλινος, Ισμαρικός, Θάσιος).
-
- 317 π.Χ.: Το πρώτο βιβλίο κρασιού
Το πρώτο βιβλίο κρασιού στην ιστορία θεωρείται πως γράφτηκε από τον Θεόφραστο, φιλόσοφο από τη Λέσβο, μαθητή και συνεχιστή του Αριστοτέλη. Πρόκειται για το «Περί Οίνου και Ελαίου», αλλά δυστυχώς, δεν διασώζεται σήμερα. Ωστόσο, το κρασί αποτελεί σημαντικό αντικείμενο συγγραφικής δραστηριότητας του Θεόφραστου, ο οποίος γράφει εξαιρετικά βιβλία για την αμπελουργία και τη γευσιγνωσία («Περί Φυτών […]
-
- 323 π.Χ.: Άνθηση οινοπαραγωγής στο νότο
Την εποχή του θανάτου του Μεγάλου Αλεξάνδρου (323 π.Χ.) παρουσιάζεται εξαιρετική άνθηση οινοπαραγωγής στο νότο. Για την ακρίβεια, η ελληνική οινοπαραγωγή και το οινεμπόριο είχαν ήδη μεταφερθεί προς εκείνη την περιοχή του τότε γνωστού κόσμου. Άλλωστε, οι λιγοστοί σε παραγωγή και πανάκριβοι οίνοι των μικρών νησιών του Αιγαίου δεν επαρκούσαν ούτε καν για τις ανάγκες των εκστρατειών […]
-
- 336 π.Χ.: Κρασί και Μέγας Αλέξανδρος
Στο απόγειο της μακεδονικής κυριαρχίας, όταν ο Μέγας Αλέξανδρος διαδέχεται τον Φίλιππο (336 π.Χ.), στα μεγάλα κέντρα οινοποίησης και οινεμπορίου του Αιγαίου προστίθενται αυτά της πρωτεύουσας του βασιλείου, της Πέλλας, όπου καλλιεργείται η «πελλαία σταφυλή» της Αμφίπολης, στους Φιλίππους της βόρειας Ελλάδας. Στους βασιλικούς τάφους της Βεργίνας βρέθηκαν σημαντικά αγγεία, δείγματα μεγάλης τέχνης, που εμπνέεται […]
-
- 416 π.Χ.: Αττικά συμπόσια – συμποτικά σκεύη
Τη χρονιά που τοποθετείται το έργο «Συμπόσιο», του μεγάλου φιλοσόφου Πλάτωνα (416 π.Χ.), η αρχαία Αθήνα βρισκόταν στην ακμή της δημοκρατίας της και οι πολίτες της διασκέδαζαν και φιλοσοφούσαν στα αττικά συμπόσια. Ίσως ποτέ άλλοτε η κατανάλωση κρασιού δεν παρήγαγε τόσο θετικό πνεύμα. Τα συμπόσια ήταν κοινωνικές συγκεντρώσεις φίλων, περιελάμβαναν λιτό δείπνο και κατανάλωση οίνου αναμειγμένου […]
-
- 435 π.Χ.: Ο οίνος στον Ιπποκράτη
Ο οίνος στον Ιπποκράτη (περ. 460-360 π.Χ.) και την ιατρική του ήταν ένα εν χρήσει θεραπευτικό μέσο. Ο επονομαζόμενος και «πατέρας της ιατρικής» ερεύνησε τη φύση του κρασιού και έδινε οδηγίες για τον τρόπο κατανάλωσής του. Το συνιστούσε με νερό (κεκραμένο οίνο, δηλαδή κρασί), για την προστασία του νερού από μικροοργανισμούς. Έχοντας φιλοσοφική παιδεία και βαθιές […]
-
- 475 π.Χ.: Ο πρώτος οίνος ΠΟΠ στον κόσμο
Στη Θάσο βρέθηκαν επιγραφές με νομοθετικά κείμενα, που επέβαλαν τη σήμανση των κρασιών του νησιού σε σφραγισμένους αμφορείς, ενώ ταυτόχρονα απαγορευόταν σε θασίτικα πλοία με ξένο κρασί να πλησιάσουν το νησί. Έτσι ήλεγξαν, προστάτευσαν και πρόβαλαν το κρασί τους, δημιουργώντας τον πρώτο οίνο ΠΟΠ στον κόσμο (περί τα 475 π.Χ.). Η πρακτική του σφραγίσματος στις λαβές των […]
-
- 480 π.Χ.: «Οινικά» νομίσματα
Με το τέλος των περσικών πολέμων αρχίζει η μεγάλη ακμή για το οινεμπόριο. Στους οίνους της Χίου και της Λέσβου προστίθενται της Σάμου και της Μένδης. Ήδη, από τον 6ο αι. π.Χ. εμφανίζονται σε διάφορες περιοχές (Σικελία, Θράκη, Θεσσαλία, Αιγαίο) ελληνικά «οινικά» νομίσματα (δηλαδή νομίσματα με παραστάσεις θεμάτων εμπνευσμένων από το αμπέλι και τον οίνο). Τα περισσότερα ευρήματα […]
-
- 540 π.Χ.: Κύλιξ του Εξηκία – αγγεία κρασιού
Για την κατανάλωση του οίνου υπήρχαν πολλά ειδικά αγγεία κρασιού, δηλαδή κυρίως πήλινα και μεταλλικά σκεύη. Αριστουργηματικό δείγμα είναι η κύλιξ του Εξηκία (540 π.Χ. περίπου), που παριστάνει το θαλάσσιο ταξίδι του Διονύσου προς την Ευρώπη. Τα πήλινα αγγεία κρασιού ήταν αρχικά μελανόμορφα και στη συνέχεια ερυθρόμορφα. Την εποχή αυτή αναπτύχθηκε εξαιρετικά η τέχνη κατασκευής και διακόσμησής τους, με σκηνές […]
-
- 600 π.Χ.: Αμφορείς
Η ύπαρξη πολλών αμφορέων, από τις αρχές του 6ου αι. π.Χ., (περί τα 600 π.Χ.) δείχνει τη μεγάλη εξάπλωση του ελληνικού οίνου, που προερχόταν κυρίως από τα νησιά του βόρειου Αιγαίου. Οι αμφορείς ήταν πήλινα συνήθως αγγεία κρασιού, με δύο λαβές, για τη θαλάσσια κυρίως μεταφορά οίνου. Την εποχή αυτή διακινούνται ήδη μεγάλες ποσότητες κρασιού και απαιτούνται αντίστοιχα μεγάλες […]
-
- 700 π.Χ.: Διονυσιακή λατρεία
Η διονυσιακή λατρεία στην Ελλάδα είναι πανάρχαια. Ο Διόνυσος έγινε ο αγαπημένος θεός του οίνου, της βλάστησης, της χαράς, της απελευθερωμένης έκφρασης, πλούσιων και φτωχών, αστών και αγροτών. Στην κορύφωση της διονυσιακής λατρείας, περί το 700 π.Χ., όλοι, καθημερινά, τιμούσαν τον Διόνυσο και συμμετείχαν τακτικά στις μεγάλες γιορτές προς τιμή του (μικρά και μεγάλα Διονύσια, Ανθεστήρια, Λήναια), τις […]
-
- 750 π.Χ.: Ησίοδος και βίβλινος οίνος
Ο Ησίοδος, που έζησε τον 8ο αι. π.Χ. γράφει το περίφημο έργο του «Έργα και Ημέραι», στη Βοιωτία, περί το 750 π.Χ., πίνοντας κρασί που παρήγαγε ο ίδιος, από «εισαγόμενα» κλήματα βιβλίας αμπέλου. Ησίοδος και βίβλινος οίνος μας έδωσαν έτσι πολύτιμες πληροφορίες για τεχνικές αμπελουργίας και οινοποιίας της εποχής, όπως για την παραγωγή λιαστών κρασιών.
-
- 8ος αι. π.Χ.: Το κρασί στον Όμηρο
Ο μεγάλος ποιητής Όμηρος έζησε τον 8ο αι. π.Χ. Με τα έργα του Ιλιάδα και Οδύσσεια χάρισε στην ανθρωπότητα όχι μόνο λογοτεχνικά αριστουργήματα, αλλά και μοναδικά στοιχεία για τους ελληνικούς οίνους της αρχαιότητας. Το κρασί στον Όμηρο χαίρει πλήθος αναφορών, που δίνουν πολύτιμες πληροφορίες για την αμπελοκαλλιέργεια, τους τρόπους και τις τεχνικές παραγωγής, εμπορίου, κατανάλωσης και γευσιγνωσίας. Ο […]
-
- 1400 π.Χ.: Μυκηναϊκός πολιτισμός και κρασί
Με έδρα τις Μυκήνες, στην Πελοπόννησο, αναπτύσσεται ένας πολύ μεγάλος ελληνικός πολιτισμός, ο Μυκηναϊκός (ακμή γύρω στο 1400 π.Χ.). Μυκηναϊκός πολιτισμός και κρασίαποτελούσαν αλληλένδετες έννοιες, αφού ο οίνος είχε πρωταρχική θέση στην κοινωνία, την οικονομία και τη ζωή των Μυκηναίων. Οι βασιλιάδες τον τιμούν και τον απολαμβάνουν σε ειδικά χρυσά κρασοπότηρα, όπως αυτά του Βαφειού (15ος αι. […]
-
- 1700 π.Χ.: Μινωικός πολιτισμός και κρασί
Στα ανάκτορα του βασιλιά της Κρήτης Μίνωα, που έδωσε το όνομά του στην ομώνυμη περίοδο και τον πολιτισμό της (με ακμή γύρω στο 1700 π.Χ.), υπήρχαν μεγάλα πιθάρια για το κρασί, που παρήγαγαν και εμπορεύονταν τότε. Μινωικός πολιτισμός και κρασί ήταν άρρηκτα δεμένα, όπως φαίνεται από γραπτές μαρτυρίες επιγραφών (1450 π.Χ.). Παρόλο που κάποιες είναι γραμμένες στη […]
-
- 2000 π.Χ.: Ίχνη κρασιού – το αρχαιότερο πατητήρι
Σε ανασκαφές στο Μύρτο της Κρήτης, βρέθηκαν αγγεία με ίχνη κρασιού (2000 π.Χ.). Μεταγενέστερα, στο Βαθύπετρο, στον αμπελώνα στις Αρχάνες, βρέθηκε ολοκληρωμένο συγκρότημα έκθλιψης σταφυλιού και παραλαβής μούστου. Είναι το αρχαιότερο πατητήρι που σώζεται στον κόσμο, κομμάτι της μεγάλης ελληνικής παράδοσης στην κατασκευή ληνών (πατητηριών), που πολλά ήταν λαξευμένα σε βράχους.
-
- 4500 π.Χ. – Τα πρώτα ίχνη οινοποίησης
Τα πρώτα ίχνη οινοποίησης στην Ελλάδα βρέθηκαν στους Φιλίππους της Ανατολικής Μακεδονίας. Οι αρχαιολογικές έρευνες στον προϊστορικό οικισμό του Ντικιλί Τας, ξεκίνησαν το 1961, από την ελληνική αρχαιολογική υπηρεσία και τη γαλλική αρχαιολογική σχολή. Τα πρόσφατα ευρήματα χρονολογήθηκαν με τη μέθοδο του άνθρακα14 και ανάγονται στο δεύτερο μισό της 5ηςχιλιετίας π.Χ. (4500 π.Χ.). Πρόκειται για απανθρακωμένα […]
