Articles

Τα «φυσικά κρασιά»

Τα τελευταία χρόνια όλο και πιο πολύς λόγος γίνεται για τα «φυσικά κρασιά» και η Ελλάδα δεν έχει μείνει αμέτοχη. Πρόκειται για μια εναλλακτική «απάντηση» στο μοντέλο που συνθέτουν η παραγωγική αμπελουργία και η μαζική οινοπαραγωγή, φιλοδοξώντας να εισάγει την έννοια του «φυσικού», του μη παρεμβατικού, στο σύνολο της διαδικασίας της οινοπαραγωγής, όχι μόνο στην καλλιέργεια του εδάφους και στις καλλιεργητικές φροντίδες, αλλά και πέρα από αυτό, στην οινοποίηση, στην ωρίμαση, έως και στην εμφιάλωση του κρασιού.

 

Η «φιλοσοφία» των οινοπαραγωγών «φυσικών κρασιών» εδράζεται στο ότι η άμπελος, το περιβάλλον της και η επίγεια και υπόγεια ζωή της, αποτελούν ένα ζωντανό σύνολο, όπως άλλωστε και το ίδιο το κρασί, το οποίο δεν είναι απλώς χημικές ενώσεις, αλλά μια «ζωντανή» ύλη. Κατά συνέπεια, οποιαδήποτε χημική εισροή ή παρέμβαση σε όλα τα στάδια της οινοποίησης, με επιλεγμένες ζύμες και βακτήρια, με βιταμίνες και θρεπτικές ουσίες, με άζωτο, με οξέα, με ταννίνες κ.λπ., καθώς και η χρήση θειώδους (SO2), όπου κυμαίνεται από ελάχιστη έως μηδενική σε κάποιες περιπτώσεις, αλλοιώνει τις λεπτές και πολύπλοκες ισορροπίες των συστατικών στοιχείων του κρασιού.

 

Σε κάθε περίπτωση, τα «φυσικά κρασιά» και ό,τι τα αφορά δεν αποτελούν «δόγμα». Είναι ιδανικό, το οποίο ταιριάζει απόλυτα με την ιδέα της ονομασίας προέλευσης, δηλαδή του οικοσυστήματος, του οινοπεδίου, του αμπελοτοπίου (terroir) ή όπως αλλιώς θέλει να το πει κάποιος και στη θέληση-επιλογή κάποιων να σεβαστούν μέχρι κεραίας όλα τα φυσικά δεδομένα θεμελίωσης της ιδιαιτερότητάς του.

 

Από το χώρο της Οινολογίας, δύο προσωπικότητες έχουν ασχοληθεί σε βάθος με τις μη παρεμβατικές μεθόδους οινοποίησης: ο Μαξ Λεγκλίζ (Max Léglise) και ιδιαίτερα ο Ζυλ Σοβέ (Jules Chauvet). Στην Ελλάδα έχουν αρχίσει να γίνονται βήματα προς αυτήν την κατεύθυνση και ορισμένοι έλληνες οινοπαραγωγοί παράγουν ήδη «φυσικά κρασιά». Πρόκειται για οινοπαραγωγούς που εφαρμόζουν βιολογική ή βιοδυναμική αμπελουργία, ενώ τα κρασιά τους προέρχονται σε πολλές περιπτώσεις, από αυτόριζα, απρόσβλητα από φυλλοξήρα, γηραιά κλήματα, που σε συνδυασμό με την ελάχιστη οινολογική παρέμβαση προικίζονται με μοναδικό χαρακτήρα. Παράλληλα, έχουν αρχίσει να συμμετέχουν σε διάφορα ευρωπαϊκά σαλόνια «φυσικών κρασιών», με εξαιρετική μάλιστα επιτυχία. Επίσης, γνωστοί ευρωπαίοι οινογράφοι έχουν αναφερθεί επανειλημμένως σε αυτά, με άκρως επαινετικά σχόλια, ενώ σχετικές κάβες και εστιατόρια τα προτείνουν στην γκάμα των κρασιών τους.

Καινοτομία στην Οινοποίηση

Η ελληνική οινοπαραγωγή, όχι μόνο έχει να επιδείξει θαύματα ποιότητας, αλλά παρουσιάζεται καινοτόμος σε κάθε βήμα της. Αυτό, ωστόσο, δεν πρέπει να οδηγεί στην εσφαλμένη εντύπωση πως μια φιάλη σύγχρονου ελληνικού κρασιού περιέχει μεν ένα τεχνολογικά άρτιο, αλλά οργανοληπτικά απρόσωπο κρασί. Αντιθέτως, ανάμεσα στις καινοτομίες των ελληνικών κρασιών είναι αυτή ακριβώς η συνύπαρξη παλιού και νέου• η χρήση της τεχνολογίας και των πλέον μοντέρνων μεθόδων, με σκοπό την ανάδειξη, όσο το δυνατόν εντονότερα, της μοναδικής φυσιογνωμίας του ελληνικού αμπελώνα και των κρασιών του.

 

Τα σύγχρονα ελληνικά κρασιά κουβαλούν μια μακραίωνη οινική ιστορία, έχουν κληρονομιά μοναδικές αμπελουργικές πρακτικές και βέβαια το θησαυρό των γηγενών ποικιλιών αμπέλου. Όλα αυτά, μαζί με τη συνεισφορά των ενθουσιωδών παραγωγών, που εφαρμόζουν σύγχρονη οινοπαραγωγή ανθρώπινης κλίμακας, τα καθιστούν διαφορετικά και μοναδικά. Παρ’ όλα αυτά, τα σύγχρονα κρασιά της Ελλάδας δεν μένουν εκεί, γιατί η συνεχής εξέλιξη είναι πολύ σημαντικός παράγοντας για το κρασί! Έτσι, εδώ και αρκετές δεκαετίες, οι καινοτομίες των ελληνικών κρασιών είναι πολλές. Ξεκινούν από το αμπέλι και φτάνουν έως τα ποτήρια, νέων και βετεράνων οινόφιλων, γοητεύοντάς τους. Γιατί η ανάδειξη της ποιότητας και του χαρακτήρα των ελληνικών κρασιών, καθώς και η ενίσχυση της εικόνας τους στη διεθνή οινική αγορά απαιτούν καινοτόμες ενέργειες, από τη… ρίζα, μέχρι το μπουκάλι. Οι καινοτομίες των ελληνικών κρασιών, των σύγχρονων κρασιών της Ελλάδας, αποδεικνύουν και εδραιώνουν την περίοπτη θέση τους παγκοσμίως.

 

Η οινοποίηση και ο εξοπλισμός πλήθους ελληνικών οινοποιείων παραδίδουν μαθήματα τεχνολογικής εξέλιξης. Η καινοτόμος οινοποίηση αποτελεί έτσι γεγονός για τα σύγχρονα ελληνικά κρασιά που ανταγωνίζονται σε αυτόν τον τομέα τις πλέον προηγμένες τεχνολογικά οινοπαραγωγές χώρες.

 

Μια καινοτόμος οινοποίηση ξεκινά από τα πλέον σύγχρονα πιεστήρια, που επιτρέπουν την εξαγωγή του γλεύκους σε συνθήκες απουσίας οξυγόνου. Από την άλλη μεριά, σε μια χώρα σαν την Ελλάδα, που οι θερμοκρασίες κατά την περίοδο των ζυμώσεων είναι ιδιαίτερα υψηλές, η χρήση ανοξείδωτων δεξαμενών με πολλαπλά τοιχώματα, όπου μέσα τους κυκλοφορεί ψυκτικό υγρό, είναι εκ των ων ουκ άνευ, ενώ δεν λείπουν και οι εναλλάκτες θερμότητας, όπου μπορούν σε χρόνο ρεκόρ να κρυώσουν το μούστο. Οι επενδύσεις προς χάρη της καινοτόμου οινοποίησης δεν σταματούν όμως εδώ, αφού ερυθροί οινοποιητές, πολλοί εκ των οποίων εξαιρετικά προηγμένοι αναλαμβάνουν σε πολλές περιπτώσεις να εξάγουν όλο το χρώμα και τη δύναμη, αλλά όχι και την επιθετικότητα από τις φλούδες των ερυθρών σταφυλιών. Από την άλλη μεριά, τα βαρέλια και οι ξύλινες δεξαμενές που αναλαμβάνουν πολλές φορές τις ωριμάσεις και τις οινοποιήσεις λευκών και ερυθρών κρασιών, όχι μόνο είναι κορυφαίας ποιότητας, αλλά ανανεώνονται αρκετά συχνά, καθιστώντας τα ελληνικά κελάρια πραγματικό χάρμα ιδέσθαι. Παράλληλα, όμως, εξασφαλίζουν και εξαιρετική υγιεινή στα ευαίσθητα κρασιά.

 

Καινοτόμος οινοποίηση μπορεί όμως να υφίσταται κοιτάζοντας προς κάθε κατεύθυνση. Έπειτα λοιπόν από την κυριαρχία των επιλεγμένων ζυμών, που η ασφάλεια και η δυνατότητα ελέγχου που παρέχουν τις θέτουν πρώτες στις προτιμήσεις των Eλλήνων οινολόγων, η χρήση ιθαγενών ζυμών συναντάται πλέον στην ελληνική οινοποιία, ειδωμένη πλέον με συστηματοποιημένη και ερευνητική ματιά. Ωστόσο και αυτή ακόμα η πρωτοκαθεδρία των επιλεγμένων ζυμών δεν έχει προκύψει τυχαία, αλλά μέσα από μακρόχρονο πειραματισμό με διαφορετικά στελέχη, που έχει οδηγήσει σε επιλογές που όχι μόνο δεν καλύπτουν, αλλά ενισχύουν τη μοναδικότητα των αρωμάτων και των γεύσεων των σύγχρονων κρασιών της Ελλάδας.

 

Ιδιαίτερη προσοχή δίνεται στη σταθεροποίηση των κρασιών, που λαμβάνει χώρα σε μοντέρνες δεξαμενές, αλλά και στο φιλτράρισμα, που όποτε εφαρμόζεται, έχει την αρωγή σύγχρονων μεθόδων (π.χ. διαμέσου φίλτρων γης διατόμων), προσθέτοντας ένα ακόμα κομμάτι στο παζλ μιας καινοτόμου οινοποίησης αιχμής.

 

Η προσήλωση της ελληνικής οινοποιίας στην υψηλή τεχνολογία και στην καινοτόμο οινοποίηση δεν αποδεικνύεται απλώς με λόγια, αλλά και με τη… βούλα, αφού ένα πολύ μεγάλο ποσοστό των σύγχρονων κρασιών της Ελλάδας προέρχεται από οινοποιεία που έχουν λάβει τις αυστηρότατες πιστοποιήσεις διασφάλισης ποιότητας ISO και HACCP.

 

Επίσης, πειραματικές οινοποιήσεις και μικροοινοποιήσεις, είτε σε επίπεδο φορέων, είτε ιδιωτών (ή μέσω συνεργασιών τους), που έρχεται συχνά και ως αποτέλεσμα πειραματικών φυτεύσεων, αποτελούν αναπόσπαστο κομμάτι της καινοτόμου οινοποίησης μιας οινοπαραγωγικής χώρας που θέλει να βρίσκεται και στο μέλλον μέσα στο παγκόσμιο οινικό γίγνεσθαι και εφαρμόζονται συστηματικά στην Ελλάδα.

Ενθουσιώδεις Έλληνες οινοπαραγωγοί

Πολύ κρασί έχει τρέξει στα αυλάκια των οινοποιείων μέχρι τα εξαιρετικά κρασιά του ελληνικού αμπελώνα να βρεθούν στα ποτήρια του κόσμου, με κύριους αυτουργούς τους ενθουσιώδεις Έλληνες οινοπαραγωγούς. Τα σύγχρονα βέβαια ελληνικά κρασιά διαφέρουν κατά πολύ από το κρασί της αρχαιότητας, που μπορεί να ήταν αραιωμένο με αλατισμένο νερό, εμπλουτισμένο με θυμάρι, μέντα, κανέλα, μέλι ή ρετσίνι, αλλά η πίστη στην παράδοση και στην έννοια του terroir παραμένει στην Ελλάδα αναλλοίωτη μέσα στο χρόνο. Έτσι, τα νέα κρασιά της Ελλάδας είναι μοναδικά, γιατί έχουν διατηρήσει αναλλοίωτες της αρχές του χθες, εμπλουτίζοντας και συμπληρώνοντάς τες ιδανικά με τις πλέον σύγχρονες μεθόδους του σήμερα, φτιάχνοντας ένα μοναδικό χαρμάνι.

 

Οι σπουδαίες γηγενείς ποικιλίες του ελληνικού αμπελώνα προσφέρουν ένα μοναδικό καλειδοσκόπιο αρωμάτων και γεύσεων, που συγκινούν κάθε φίλο του κρασιού, όπως ακριβώς και τους ενθουσιώδεις Έλληνες οινοπαραγωγούς ή τους πλέον απαιτητικούς γευσιγνώστες, που κάθε χρόνο τους απονέμουν πλήθος βραβείων και διακρίσεων στους πλέον καταξιωμένους διαγωνισμούς του πλανήτη.

 

Σε μια χώρα όπως η Ελλάδα, που η αμπελοκαλλιέργεια και η οινοποίηση είναι γνωστή εδώ και αρκετές χιλιετίες και οι ελληνικές Ονομασίες Προέλευσης οίνων προηγήθηκαν ακόμα και των γαλλικών, περίπου κατά δύο χιλιάδες χρόνια, ίσως φαίνεται παράδοξο να υπάρχει ακόμα ενθουσιασμός γύρω από την παραγωγή κρασιού… Παρ’ όλα αυτά ο ελληνικός αμπελώνας είναι γεμάτος από ενθουσιώδεις Έλληνες οινοπαραγωγούς, που δεν έχουν χάσει ούτε ίχνος του πάθους τους για το κρασί.

 

Τίποτα όμως δεν είναι τυχαίο! Κατά καιρούς, από τις εποχές της χρυσής ελληνικής αρχαιότητας, ο αμπελώνας της Ελλάδας υπέφερε πολλά – από την τουρκική υποδούλωση έως τη φυλλοξήρα – με αποτέλεσμα τα κρασιά του να μετατραπούν για αρκετό καιρό από πρωταγωνιστές σε κομπάρσους της διεθνούς οινικής σκηνής. Το καλό όμως κρασί βρίσκεται στο DNA του Έλληνα και όταν οι συνθήκες το επέτρεψαν, τα νέα κρασιά της Ελλάδας δήλωσαν ξανά ένα δυναμικό παρόν! Σήμερα πια, με τις επιδόσεις και το μοναδικό χαρακτήρα τους, κερδίζουν επάξια μια θέση στο τραπέζι και στο κελάρι κάθε απαιτητικού οινόφιλου, που ξέρει και αναζητά το ξεχωριστό, το σπάνιο και το διαφορετικό. Για να συμβούν όμως όλα αυτά χρειάστηκαν και χρειάζονται προικισμένοι άνθρωποι, που συνδυάζουν την πολύχρονη πείρα με φρέσκες ιδέες και αρκετές δεκαετίες σκληρής δουλειάς. Αυτοί οι άνθρωποι υπήρξαν και υπάρχουν και δεν είναι άλλοι από τους ενθουσιώδεις Έλληνες οινοπαραγωγούς, που άλλοτε έχοντας και ρόλο αμπελουργού, άλλοτε συνεργαζόμενοι με αμπελουργούς της Ελλάδας, χτίζουν από το αμπέλι έως τη φιάλη το εντυπωσιακό οικοδόμημα των σύγχρονων ελληνικών κρασιών.

Μοναδικές οινοποιητικές πρακτικές

Η Ελλάδα έχει πολύ μεγάλη οινοποιητική παράδοση, που ανέδειξε πλήθος από μοναδικές οινοποιητικές πρακτικές. Πολλές εξ αυτών καθιερώθηκαν, ούσες ήδη γνωστές για χιλιετίες, όπως δείχνουν οι ιστορικές αναφορές και τα αρχαιολογικά ευρήματα. Ανάμεσά τους είναι η χρήση πιεστηρίων, η απολάσπωση, η διήθηση, η θείωση, η παλαίωση κ.ά.

 

Τα ονομαστά ελληνικά κρασιά της αρχαιότητας δημιούργησαν τη φήμη τους εξαιτίας της ποιότητάς τους, που οφειλόταν σε μεγάλο βαθμό σε αυτές τις ιδιαίτερα εξελιγμένες για την εποχή τους μοναδικές οινοποιητικές πρακτικές.

 

Με το πέρασμα του χρόνου, οι μοναδικές οινοποιητικές πρακτικές που αναπτύχθηκαν στην Ελλάδα μεταφέρονται από γενιά σε γενιά, μαζί με την τεχνογνωσία που απαιτούν. Το αποτέλεσμα είναι η παραγωγή δημοφιλών κρασιών, τόσο στις περιοχές παραγωγής τους, όσο και αλλού και βέβαια σε οινόφιλους που αναζητούν να δοκιμάζουν την αμπελουργική παράδοση κάθε χώρας, γνωρίζοντας τα ιδιαίτερα και μοναδικά κρασιά της.

 

Χαρακτηριστικά παραδείγματα μοναδικών οινοποιητικών πρακτικών που εφαρμόζονται και στη σύγχρονη εποχή από Έλληνες οινοποιούς είναι τα εξής:

 

  • Το λιάσιμο των σταφυλιών, για την παραγωγή λιαστών κρασιών.

 

  • Η προσθήκη ρητίνης πεύκου για την παραγωγή ρετσίνας.

 

  • Οι διάφοροι και διαφορετικοί τρόποι οινοποίησης, για την παραγωγή παραδοσιακών κρασιών, όπως είναι η βερντέα, το νυκτέρι, ο μαρουβάς, τα αεριστά κρασιά, κ.ά. Πολλά από αυτά τα κρασιά, παράγονται σε ιστορικούς ελληνικούς αμπελώνες.

 

Σήμερα, οι περισσότερες από τις μοναδικές οινοποιητικές πρακτικές της Ελλάδας εφαρμόζονται κάτω από την επίβλεψη έμπειρων επιστημόνων, γεωπόνων και οινολόγων, με τη χρησιμοποίηση μηχανημάτων νέας τεχνολογίας, σε σύγχρονα οινοποιεία. Ωστόσο, η διαδικασία παραγωγής βασίζεται σε τεχνικές που πρωτοεφαρμόστηκαν εδώ και αιώνες.