Θησαυρός, μόνο έτσι μπορούν να χαρακτηριστούν για τους οινόφιλους όλου του κόσμου οι οινοποιήσιμες γηγενείς ποικιλίες αμπέλου της Ελλάδας, αφού αποτελούν έναν από τους βασικότερους παράγοντες για τη διαφορετικότητα και τη μοναδικότητα των ελληνικών κρασιών.

 

Οι γηγενείς ποικιλίες αμπέλου της Ελλάδας είναι εκατοντάδες, καθιστούν τη χώρα μία από τις πλέον «πολυποικιλιακές» οινοπαραγωγικά και τον ελληνικό αμπελώνα έναν από τους πλουσιότερους του κόσμου. Με άλλα λόγια, η Ελλάδα δεν βασίζεται σε 4-5 ποικιλίες αμπέλου, για την παραγωγή των κρασιών της. Αντίθετα, αποτελώντας κομμάτι του παλαιού οινικού κόσμου (Ευρώπη), αλλά υιοθετώντας και καλές πρακτικές του νέου (Αμερική, Αφρική, Ωκεανία), οι γηγενείς ποικιλίες αμπέλου της Ελλάδας αποτελούν ένα ακαταμάχητο οπλοστάσιο παραγωγής κρασιών κάθε τύπου και στυλ, για κάθε γούστο και ώρα και βέβαια, για οινόφιλους κάθε επιπέδου.

 

Λίστα με άγνωστες ποικιλίες:

 

Αγιαννιώτικο

Σπάνια ερυθρή αιγαιοπελαγίτικη ποικιλία, η ωρίμαση της οποίας συμπίπτει συνήθως με τη γιορτή του Αγίου Ιωάννη του Προδρόμου. Το Αγιαννιώτικο αναμειγνύεται συνήθως με το χιώτικο κρασερό, δίνοντας ξηρά και γλυκά ερυθρά κρασιά.

 

Αηδάνι Mαύρο

Σκουρόχρωμος κλώνος της ποικιλίας αηδάνι, το Αηδάνι μαύρο απαντάται πλέον σπάνια στα νησιά του Αιγαίου. Συνήθως προσδίδει σε ερυθρά χαρμάνια οξύτητα και ώριμα αρώματα.

 

Αθήρι Μαύρο (Μαυράθηρο)

Παραλλαγή της λευκής ποικιλίας αθήρι, το Αθήρι μαύρο (Μαυράθηρο) συναντάται πλέον σπάνια στους αμπελώνες της Σαντορίνης. Προορισμός του τα ερυθρά χαρμάνια, αλλά και τα επιδόρπια κρασιά.

 

Αρακλινό

Σπάνια και υψηλόβαθμη ερυθρή ποικιλία των νησιών του Ιονίου πελάγους, το Αρακλινό συμμετέχει κυρίως σε ερυθρά χαρμάνια.

 

Ασπρορομπόλα

Λευκή ποικιλία, που καλλιεργείται στους αμπελώνες του Ιονίου πελάγους, η Ασπρορομπόλα, σε αντίθεση με τη συγγενική της ρομπόλα, αποτελεί συνήθως συστατικό χαρμανιών.

 

Ασπρούδα Σαντορίνης

Μια από τις πολλές σπάνιες ποικιλίες που συναντά κανείς στον αμπελώνα της Σαντορίνης, η Ασπρούδα Σαντορίνης υπάρχει σε απειροελάχιστες ποσότητες, που δεν επιτρέπουν τίποτα άλλο παρά μόνο τη συμμετοχή της σε λευκά χαρμάνια.

 

Ασπρούδες

Αν υπήρχαν ελληνικές ποικιλίες της «Ζώνης του Λυκόφωτος», οι Ασπρούδες θα ήταν αρχηγός τους. Στην πραγματικότητα, είναι πιθανό οι Ασπρούδες να μην αποτελούν μία ποικιλία, αλλά ομάδα ποικιλιών. Ορισμένοι ερευνητές υποστηρίζουν πως το όνομα χρησιμοποιείται ως γενικός όρος, για μη προσδιοριζόμενες λευκές ποικιλίες, που χρησιμοποιούνται για την παραγωγή λευκών ξηρών κρασιών.

Οι Ασπρούδες είναι συνήθως φυτεμένες μαζί, ενώ και η συγκομιδή και η οινοποίησή τους γίνονται ταυτόχρονα. Δίνουν κρασί με κίτρινο χρώμα μέτριας έντασης, που έχει μύτη μέτριας αρωματικής έντασης, με νότες μήλου και λεμονιού, ενώ ανάλογη είναι και η περιεκτικότητα σε αλκοόλη και οξύτητα στο στόμα. Εντελώς περιστασιακά, οι Ασπρούδες οινοποιούνται ξεχωριστά και κυκλοφορούν στην αγορά ως διαθέσιμα κρασιά. Η πιο γνωστή παρουσία των Ασπρούδων είναι στον οίνο ΠΟΠ Μαντίνεια, της Αρκαδίας, κοντά στην Τρίπολη, στην καρδιά του αμπελώνα της Πελοποννήσου. Οι νομοθεσία για τις ονομασίες προέλευσης επιτρέπει την προσθήκη περίπου 15-20% Ασπρούδων, για να προστεθεί όγκος και βάρος στο πολύ κομψό μοσχοφίλερο (πασίγνωστο από το δίδυμο Μοσχοφίλερο-Μαντίνεια), που αποτελεί το μεγαλύτερο μέρος του χαρμανιού.

Πράγματι, η εξερεύνηση των αρωμάτων και της γεύσης των κρασιών από Ασπρούδες αξίζει τον κόπο, ιδίως εάν συνοδευτεί από μια επίσκεψη στα αμπελοτόπια της κεντρικής Πελοποννήσου. Τα κρασιά στα οποία κυριαρχούν οι Ασπρούδες είναι συνήθως μαλακά και ιδιαίτερα ευκολόπιοτα, ιδανικά για να καταναλωθούν παγωμένα, συνοδεύοντας ποικιλία ελαφρών ορεκτικών και ανάλογων μεζέδων. Ωστόσο, δεν ενδείκνυνται για παλαίωση και καλό είναι να καταναλώνονται μέσα στα δύο πρώτα χρόνια της ζωής τους, όταν είναι ακόμα φρέσκα και ζωντανά.

 

Βαρδέα

Η Βαρδέα είναι λευκή ποικιλία των νησιών του Ιονίου πελάγους, γνωστή για την παραγωγή φρέσκων, δροσιστικών κρασιών.

 

Βάφτρα

Ευαίσθητη, πλην πλούσια σε ανθοκυάνες (χρώμα), η ερυθρή ποικιλία Βάφτρα χρησιμοποιείται για να βελτιώσει χρωματικά κάποια βορειοελλαδίτικα χαρμάνια.

 

Βοϊδομάτης

Φυτεμένος διάσπαρτα στην Πελοπόννησο και σε όλη τη νησιωτική Ελλάδα, ο ερυθρός Βοϊδομάτης είναι πλούσιος σε χρώμα και σάκχαρα, αλλά όχι και σε οξύτητα.

 

Βολίτσα (λευκή και μαύρη)

Δυσεύρετη ποικιλία με λευκό και ερυθρό κλώνο, η βολίτσα απαντάται μόνο σε αμπελώνες της Πελοποννήσου, με μεγάλο υψόμετρο.

 

Γαϊδουριά

Ιδιαίτερα σπάνια λευκή ποικιλία, η Γαϊδουριά συναντάται στα νησιά του Αιγαίου πελάγους και διαθέτει μαλακή, γλυκιά γεύση.

 

Γουστολίδι (Βοστυλίδι)

Το Γουστολίδι (Βοστυλίδι) είναι μία λευκή ποικιλία με ιδιαίτερο χαρακτήρα, που καλλιεργείται στα νησιά του Ιονίου πελάγους και στην Πελοπόννησο, δίνοντας κρασιά με πάχος και ώριμα αρώματα.

 

Ζαλοβίτικο

Το ζαλοβίτικο είναι μια ζωηρή ερυθρή ποικιλία, που καλλιεργείται σποραδικά σε αμπελώνες της κεντρικής και της Βόρειας Ελλάδας.

 

Ζουμιάτικο

Σχετικά αρωματική, λευκή ποικιλία, το ζουμιάτικο καλλιεργείται σε όλη τη Βόρεια Ελλάδα. Συνήθως συμμετέχει σε λευκά και ροζέ χαρμάνια.

 

Θειακό

Ανοιχτόχρωμη, όσο και δυσεύρετη ερυθρή ποικιλία, το Θειακό συναντάται στα νησιά του Ιουνίου πελάγους και στην κεντρική Ελλάδα, συμμετέχοντας σε χαρμάνια.

 

Θηνιάτικο

Το Θηνιάτικο είναι ένας σπάνιος κλώνος της Μαυροδάφνης, βρίσκεται φυτεμένος σε ελάχιστα αμπελοτόπια των νησιών του Ιονίου πελάγους και δίνει πλούσια, ερυθρά κρασιά.

 

Θράψα

Διαφορετική από το Θραψαθήρι, η σπάνια Θράψα καλλιεργείται στην Πελοπόννησο και διαθέτει ερυθρό χρώμα.

 

Κακοτρύγης

Γνωστός και από τον κερκυραϊκό «Ανθοσμία Οίνο», που έχει αναφέρει ο Θουκυδίδης, ο λευκός Κακοτρύγης είναι μια από τις πλέον διαδεδομένες ποικιλίες, σε κάποια νησιά του Ιουνίου πελάγους.

 

Καραμπραΐμης

Ο Καραμπραΐμης είναι μια όψιμη ερυθρή ποικιλία –πιθανόν μικρασιατικής προέλευσης. Καλλιεργείται στο νησί της Εύβοιας και σε λίγα ακόμα νησιά του Αιγαίου πελάγους.

 

Καρναχαλάδες

Όψιμο, ερυθρό σταφύλι, η ποικιλία Καρναχαλάδες απαντάται πολύ σπάνια, σε κάποιους αμπελώνες της Βόρειας Ελλάδας και δίνει ξηρά, σχετικά ελαφριά ερυθρά.

 

Κατσανό

Απαλή και πλούσια σε αλκοόλ λευκή ποικιλία των νησιών του Αιγαίου πελάγους. Ελάχιστα κλίματα από Κατσανό βρίσκονται διάσπαρτα ανάμεσα σε άλλα.

 

Κερατσούδα

Η Κερατσούδα είναι μια σπάνια ερυθρωπή ποικιλία της Βόρειας Ελλάδας, που κινδυνεύει με εξαφάνιση. Συμμετέχει κυρίως σε λευκά χαρμάνια.

 

Κολινδρινό

Το ερυθρό Κολινδρινό είναι πολύ σπάνια ποικιλία της Βόρειας Ελλάδας, οι πρώτες απόπειρες οινοποίησης της οποίας έδωσαν κρασιά με δύναμη, σώμα και πλούσιο χρώμα.

 

Κολλινιάτικο

Πλούσια σε χρώμα ερυθρή ποικιλία, το Κολλινιάτικο καλλιεργείται στην Πελοπόννησο και παίρνει το όνομά του από το χωριό Κολλίνες Αρκαδίας.

 

Κοντοκλάδι

Δυσεύρετη λευκή ποικιλία των νησιών του Ιονίου πελάγους, το Κοντοκλάδι καλλιεργείται και στον αμπελώνα της Κεντρικής Ελλάδας.

 

Κοτσιφολιάτικο

Σχεδόν εξαφανισμένη ερυθρή ποικιλία της Κρήτης, το Κοτσιφολιάτικο προέρχεται από διασταύρωση ανάμεσα στο Κοτσιφάλι και στο Λιάτικο και έχει χρώμα και χαρακτήρα ανάμεσα στα δύο.

 

Κρητικό

Αν και το όνομα παραπέμπει στην Κρήτη, τα νησιά των Κυκλάδων είναι αυτά που διαθέτουν ελάχιστα κλήματα από Κρητικό, αυτήν την υψηλόβαθμη λευκή ποικιλία.

 

Λαδικινό

Ερυθρή ποικιλία που σε μικρή έκταση είναι φυτεμένη στην Κρήτη. Το Λαδικινό χρησιμοποιείται σε χαρμάνια, εξαιτίας του αρωματικού πλούτου του.

 

Μαλουκάτο

Το Μαλουκάτο είναι μια ανθεκτική λευκή ποικιλία, ελάχιστες φυτεύσεις της οποίας μπορεί κάποιος να συναντήσει σε νησιά του Αιγαίου πελάγους.

 

Μανδηλαριά Άσπρη (Κουντούρα Άσπρη)

Αν και το όνομα παραπέμπει σε λευκό κλώνο της Μανδηλαριάς, πιθανότερη είναι η συγγένειά της με την ποικιλία Σαββατιανό. Η Μανδηλαριά άσπρη (Κουντούρα άσπρη) βρίσκεται φυτεμένη σε όλη την ηπειρωτική Ελλάδα και στο Αιγαίο.

 

Μαύρη Κορινθιακή

Η ιστορική αξία της Μαύρης Κορινθιακής είναι τόσο μεγάλη, όσο και η εμπορική, αφού είναι η βασική ποικιλία που βρίσκεται πίσω από το σημαντικότατο για την Ελλάδα αγροτικό προϊόν της σταφίδας, που αναφέρεται ήδη από την αρχαιότητα σε κείμενα τόσο του Ιπποκράτη όσο και του Αριστοτέλη. Παρότι σχεδόν το 99% της παραγωγής της βρίσκει το δρόμο του σε κάποιο σακουλάκι για σταφίδες, το υπόλοιπο καταλήγει στις φιάλες του διάσημου ερυθρού γλυκού οίνου με την ένδειξη «Μαυροδάφνη Πατρών».

Όλη η βόρεια και η δυτική Πελοπόννησος ζει στους ρυθμούς της Μαύρης Κορινθιακής. Εκεί, καλλιεργείται σε ελαφριά εδάφη, διαμορφωμένη σε κληματίδες. Συνήθως, κατά τη στιγμή του τρύγου έχει ξεπεράσει τους 15 βαθμούς, ωστόσο, κατά κανόνα λιάζεται για λίγες ημέρες πριν οινοποιηθεί. Με τη νομοθεσία να επιτρέπει τη συμμετοχή της έως και 49% στον οίνο ΠΟΠ Μαυροδάφνη Πατρών, συντροφεύοντας και συμπληρώνοντας την ποικιλία μαυροδάφνη, πολλοί είναι οι παραγωγοί που τη χρησιμοποιούν λόγω των μαλακών ταννινών, των πλούσιων σακχάρων, αλλά και της καλής της οξύτητας. Το αποτέλεσμα είναι να δίνει νεύρο σε αυτούς τους φημισμένους ενισχυμένους οίνους, αλλά και βελούδινη αίσθηση κατά την παλαίωση.

Μπορεί ο οινοποιητικός ρόλος της Μαύρης Κορινθιακής να είναι αθόρυβος, είναι όμως πολύ ουσιαστικός, αφού αποτελεί βασικό συστατικό του γνωστότερου ελληνικού επιδόρπιου κρασιού. Έτσι, κάθε φορά που οι αισθήσεις ενός γνώστη του κρασιού μαγεύονται από μια ώριμη Μαυροδάφνη Πατρών, η Μαύρη Κορινθιακή έχει το δικό της μερίδιο σε αυτή την ξεχωριστή στιγμή.

 

Μαυρούδια

Ο όρος μαυρούδια προσδιορίζει οικογένεια ερυθρών σταφυλιών, που απαντάται σε ολόκληρη την Ελλάδα. Όπως υποδηλώνει και το όνομα, κοινός τους τόπος είναι η σκουρόχρωμη και πλούσια σε ταννίνες φλούδα των ρωγών τους.

 

Μοσχάτο Σπίνας

Η αρωματική ποικιλία Μοσχάτο Σπίνας καλλιεργείται σε ορεινούς αμπελώνες της Κρήτης. Πιο λεπτόφλουδο από το μοσχάτο άσπρο, δίνει ξηρά, αλλά και γλυκά λευκά κρασιά.

 

Μοσχάτο τράνι

Ιταλικός κλώνος του λευκού λεπτόρωγου μοσχάτου, το Μοσχάτο Τράνι συμμετέχει σε λευκά ξηρά και γλυκά κρασιά των αιγαιοπελαγίτικων νησιών.

 

Μπατίκι

Χαμηλή σε οξύτητα λευκή ποικιλία της κεντρικής και της Βόρειας Ελλάδας, το Μπατίκι παλαιότερα έδινε σταφύλια για επιτραπέζια χρήση.

 

Μπεγλέρι

Το Μπεγλέρι είναι λευκό σταφύλι, που απαντάται σπάνια, στα νησιά του Αιγαίου. Δίνει κρασιά ελαφριά, δροσιστικά και με έντονο άρωμα εσπεριδοειδών, θυμίζοντας κάπως σοβινιόν μπλαν.

 

Μπεκιάρι (Μπεκάρι)

Ερυθρό σταφύλι της Βόρειας Ελλάδας, το Μπεκιάρι (μπεκάρι) έχει λεπτή φλούδα, που το καθιστά κατάλληλο για την παραγωγή ελαφριών ερυθρών και ροζέ κρασιών.

 

Μπογιαλαμάδες

Σπάνια αρωματική ερυθρή ποικιλία, η Μπογιαλαμάδες έχει πλούσιο χρώμα και συναντάται διάσπαρτα φυτεμένη σε κάποιους αμπελώνες της Βόρειας Ελλάδας.

 

Παμίδι

Σχετικά διαδεδομένο στη Βόρεια Ελλάδα, το παμίδι διαθέτει ρώγες με ροδόχρωμη φλούδα. Συμμετέχει έτσι σε ερυθρά χαρμάνια, μαζί με σκουρόχρωμες ποικιλίες ή δίνει ροζέ κρασιά.

 

Παύλος

Σπάνια λευκή ποικιλία, η Παύλος, που συναντάται στα νησιά του Ιονίου πελάγους. Συμμετέχει μαζί με άλλες ποικιλίες σε χαρμάνια, γνωστότερο των οποίων είναι το κρασί Βερντέα.

 

Πετροκόριθο

Το ερυθρό Πετροκόριθο είναι όψιμο σταφύλι, που δίνει πληθωρικά ερυθρά κρασιά στην Πελοπόννησο, αλλά κυρίως στα νησιά του Ιουνίου πελάγους.

 

Πετρουλιανός

Λευκή ποικιλία της Πελοποννήσου, ο Πετρουλιανός δίνει ξηρά κρασιά. Λόγω της χαμηλής του οξύτητας χρησιμοποιείται και σε ελάχιστα γλυκά χαρμάνια.

 

Πρικνάδι (πρεκνιάρικο)

Το λευκό Πρικνάδι (Πρεκνιάρικο) παίρνει το όνομά του από τα στίγματα (πρέκνες) που έχει στη φλούδα του. Φυτεμένο στη βόρεια και στην κεντρική Ελλάδα δίνει στρογγυλά, αρωματικά λευκά κρασιά.

 

Ρητινό

Ταννική, ερυθρή ποικιλία, το Ρητινό βρίσκεται σε κάποιους αμπελώνες της κεντρικής Ελλάδας, αλλά και των νησιών του Αιγαίου πελάγους.

 

Ροκανιάρης

Ο λευκός Ροκανιάρης παίρνει το όνομά του από το «ροκάνισμα» της τραγανής ρώγας του. Πελοποννησιακή «αποκλειστικότητα», παράγει δροσιστικά λευκά κρασιά.

 

Ρωμέικο

Ερυθρή ποικιλία της Κρήτης, το Ρωμέικο χαρακτηρίζεται από υψηλό αλκοόλ, χαμηλή οξύτητα και λίγες χρωστικές. Από αυτό παράγεται κυρίως τo παραδοσιακό κρασί μαρουβάς, ένα κρασί που θυμίζει Oloroso Sherry.

 

Σέφκα

Αν και ανήκει στην οικογένεια των μαυρουδιών, η ερυθρή Σέφκα δεν διαθέτει ιδιαίτερα σκούρο χρώμα. Συμμετέχει σε χαρμάνια της βόρειας και της κεντρικής Ελλάδας.

 

Σκιαδόπουλο

Ιδιαίτερα παραγωγικό σταφύλι, το λευκό Σκιαδόπουλο κατέχει –ποσοτικά–σημαντική θέση στον αμπελώνα των Ιόνιων νησιών. Συνήθως συμμετέχει σε φρέσκα λευκά χαρμάνια.

 

Σκυλοπνίχτης

Ερυθρωπή ποικιλία των νησιών του Ιονίου πελάγους. Η χοντρή ρώγα και η φλούδα του Σκυλοπνίχτη λέγεται ότι πνίγει τα σκυλιά που τη δοκιμάζουν (από εκεί παίρνει και το όνομά της)! Υπάρχει και λευκός κλώνος.

 

Συκιώτης

Χοντρόφλουδο ερυθρό σταφύλι, φυτεμένο σε αμπελώνες της κεντρικής Ελλάδας. Συνήθως συμμετέχει σε χαρμάνια, αν και κάποιος μπορεί να βρει –έστω και σπάνια– μονοποικιλιακό Συκιώτη.

 

Τσαούσι

Παραγωγική λευκή ποικιλία, που συναντάται στα νησιά του Ιονίου πελάγους και σπανιότερα στη Βόρεια Ελλάδα. Το Τσαούσι αποτελεί συνήθως συστατικό χαρμανιών, στα οποία συνεισφέρει με το άρωμά του.

 

Φιλέρι

Συγγενικό γενετικά, αλλά και ασθενέστερο αρωματικά με το Μοσχοφίλερο, το ερυθρό Φιλέρι καλλιεργείται στην κεντρική Ελλάδα, συμμετέχοντας επί το πλείστον σε λευκά χαρμάνια.

 

Φωκιανό

Φυτεμένο στην ηπειρωτική Ελλάδα, αλλά κυρίως στα νησιά του Αιγαίου πελάγους, το ερυθρό Φωκιανό δίνει κόκκινα ξηρά, αλλά και γλυκά κρασιά. Λέγεται ότι από αυτό παραγόταν ο περίφημος, ομηρικός «Πράμνιος Οίνος» της Ικαρίας.

 

Χιώτικο Κρασερό

Σταφύλι που καλλιεργείται σε νησιά του Αιγαίου, το Χιώτικο Κρασερό λέγεται ότι έδινε τον περίφημο Αριούσιο οίνο της αρχαιότητας. Σήμερα παράγει ερυθρά ξηρά και –αφού λιαστεί– επιδόρπια κρασιά.

 

Χονδρόμαυρο

Το χονδρόμαυρο είναι μια ερυθρή ποικιλία, που καλλιεργείται σπάνια, συνήθως σε αμπελώνες της Βόρειας Ελλάδας και της Πελοποννήσου, συμμετέχοντας σε ερυθρά χαρμάνια.